Spośród wielu różnych chorób endokrynologicznych, najczęściej wykrywaną jest nadczynność tarczycy - dotyka ona nawet 2% Polaków, a w grupie tej 5 razy więcej jest kobiet niż mężczyzn. Częstość jej występowania wyraźnie wzrasta wraz z wiekiem, a więcej zachorowań obserwuje się u pacjentów w wieku powyżej 60. roku życia.
Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do groźnych dla życia powikłań. Przeczytaj więc nasz poradnik i sprawdź,
jakie są objawy nadczynności tarczycy oraz w jaki sposób możesz się łatwo dowiedzieć, czy odczuwane przez Ciebie dolegliwości świadczą o nadczynności tarczycy. Zachęcamy do lektury.
Czym jest tarczyca, gdzie się znajduje i jaką pełni funkcję?
Tarczyca, inaczej gruczoł tarczowy, jest niewielkim narządem wydzielania dokrewnego położonym w przedniej części szyi. Jak każdy gruczoł,
pełni w organizmie istotną rolę. Pod wpływem hormonu TSH (wydzielanego przez przysadkę mózgową) wydziela hormony T3 i T4.
Rolą hormonów tarczycy jest regulacja procesów metabolicznych i bilansu energetycznego organizmu,
pracy układu nerwowego, prawidłowego wzrostu, wchłaniania glukozy z układu pokarmowego, poziomu hormonów płciowych i wiele innych. Choć więc jest niewielki - gruczoł tarczowy ma ogromny wpływ na cały organizm.
Na czym polega nadczynność tarczycy?
Nadczynność tarczycy jest stanem chorobowym, który polega na zwiększonej produkcji hormonów tarczycy. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele, a od diagnozy zależeć będzie sposób leczenia nadczynności.
Jakie są objawy nadczynności tarczycy?Nadczynność tarczycy - objawy
Do typowych objawów, które powinny skłonić Cię do wykonania testu na poziom THS we krwi, należą:
- wzmożona pobudliwość nerwowa, drżenie rąk i (w mniejszym stopniu) mięśni innych partii ciała, drażliwość, nerwowość, stany lękowe, problemy z koncentracją,
- bezsenność i problemy ze snem,
- duszność,
- nadmiar hormonów tarczycowych powodować może szybsze tętno, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rytmu serca,
- zwiększona potliwość, obniżenie tolerancji na wysokie temperatury także mogą być objawami nadczynności tarczycy,
- łamliwość i wzmożone wypadanie włosów,
- osłabienie siły mięśniowej,
- w niektórych przypadkach wytrzeszcz oczu,
- częstsze oddawanie stolca - biegunka, przyspieszona perystaltyka,
- utrata masy ciała, często pomimo zwiększonego apetytu,
- częstsze oddawanie moczu także może pojawić się w przypadku nadczynności tarczycy,
- zaburzenia miesiączkowania - miesiączki nieregularne, rzadsze, o łagodniejszym przebiegu,
wole tarczycowe,
- u osób starszych objawy nadczynności tarczycy mogą być bardzo subtelne - stan taki określa się jako subkliniczną nadczynność tarczycy.
Jak widzicie -
objawy nadczynności tarczycy mogą być zarówno łagodne i pozornie zupełnie niezwiązane z tym właśnie gruczołem, ale także ciężkie i dosyć oczywiste. To, jakiego rodzaju objawy i w jakim natężeniu odczuwa pacjent, zależy od przyczyny choroby i stopnia jej zaawansowania.
Nadczynność tarczycy - przyczyny
Z jakiego powodu pojawia się nadczynność tarczycy? Przyczyny choroby są różnorodne - mogą być związane z zaburzeniami występującymi w obrębie samego gruczołu lub z zaburzeniami układu kontrolującego jego czynność wydzielniczą.
Przyczyny nadczynności tarczycy to:
- choroba Gravesa - Basedowa - choroba o podłożu autoimmunologicznym. W jej przebiegu pojawiają się zaburzenia pracy układu odpornościowego skutkujące wytwarzaniem przeciwciał aktywujących obecne na powierzchni tarczycy receptory dla TSH. Efektem tego jest nadmierna produkcja hormonów tarczycy. Choroba Gravesa - Basedowa może mieć podłoże genetyczne, być wynikiem przebytej infekcji wirusowej lub bakteryjnej albo też innych czynników środowiskowych;
- obecność i nadczynność guzków tarczycy lub gruczolaka,
- gruczolak przysadki także może powodować nadczynność tarczycy wydzielając TSH;
- nadczynność tarczycy może pojawić się również u kobiet ciężarnych;
- nieprawidłowo leczona niedoczynność tarczycy - przedawkowanie hormonów tarczycy;
- zapalenie tarczycy Hashimoto.
Diagnostyka nadczynności tarczycy
Jeśli odczuwasz wyżej wymienione objawy nadczynności tarczycy, powinieneś jak najszybciej rozpocząć postępowanie diagnostyczne. Aby je jednak zacząć, wcale nie musisz od razu umawiać konsultacji u swojego lekarza POZ.
Pierwszy test możesz wykonać w zaciszu własnego domu.Domowe testy na poziom hormonów tarczycy
To, czy wydzielanie hormonu TSH jest w Twoim przypadku prawidłowe, stwierdzisz wykonując szybki i nieinwazyjny
test na hormon TSH. Jest to test kasetkowy - wystarczy tylko nakłuć lancetem opuszkę palca i umieścić kroplę krwi w zakraplaczu z odczynnikiem, a następnie kroplę mieszaniny nanieść na oznaczone okienko na płytce. Wystarczy kilka minut, aby poznać wynik.
Dalsze postępowanie zależy od tego, jaki jest wynik testu. Jeśli wydzielanie hormonów tarczycy jest na prawidłowym poziomie, przyczyna dolegliwości leży gdzieś indziej. Jeśli natomiast poziom hormonu tyreotropowego przysadki mózgowej jest wyższy niż 5 μIU/ml,
należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który zleci wykonanie kolejnych badań diagnostycznych lub wystawi skierowanie na konsultację endokrynologiczną.
Badania laboratoryjne
Lekarz podejrzewający u pacjenta nadczynność tarczycy przeprowadzi z nim najpierw obszerny wywiad i wykona badanie palpacyjne gruczołu tarczowego. Na ich podstawie zadecyduje o dalszym postępowaniu diagnostycznym, które
w pierwszym etapie obejmować będzie badania laboratoryjne:
- stężenie TSH (hormonu przysadki),
- oznaczenie poziomu hormonów tarczycy (fT3 i fT4),
- oznaczenie poziomu przeciwciał anty-TSHR w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby Gravesa - Basedowa,
- oznaczenie poziomu przeciwciał anty-TPO oraz anty-Tg.
Badania obrazowe
Potwierdzeniu lub wykluczeniu nadczynności tarczycy służą również:
- USG tarczycy - badanie ultrasonograficzne pozwala ocenić wielkość, kształt, budowę gruczołu oraz wykryć ewentualne zmiany,
- badanie scyntygraficzne - to metoda polegająca na wprowadzeniu do organizmu pacjenta znakowanych radioizotopami środków, a następnie na obserwowaniu ich rozpadu i topografii ich rozmieszczenia.
Dopiero po rozpoznaniu nadczynności tarczycy lekarz może, na podstawie wyników kolejnych specjalistycznych badań, określić jej przyczyny i zastosować odpowiednie metody leczenia.

Nadczynność tarczycy u kobiet ciężarnych
Nadczynność tarczycy zdarza się również kobietom ciężarnym. Należy jednak wiedzieć, że
nawet u 20% ciężarnych kobiet stwierdza się obniżony poziom TSH - jest to jednak zjawisko uznawane za fizjologiczne, jeśli poziomy hormonów tarczycy i przeciwciał tarczycowych pozostają w normie.
Ciężarna, u której wyniki tych poziomów odbiegają od normy, powinna pozostawać pod opieką zespołu interdyscyplinarnego złożonego z ginekologa i endokrynologa. Konsekwencje nieleczonej
nadczynności tarczycy u ciężarnej mogą mieć poważny wpływ na zdrowie i rozwój noworodka i obejmują:
- zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu,
- wewnątrzmaciczne opóźnienie wzrastania i niska masa urodzeniowa,
- obrzęk płodu,
- tachykardia u płodu,
- obumarcie płodu.
U kobiet ciężarnych natomiast nieleczona nadczynność tarczycy
może wywołać przełom tarczycowy, stan przedrzucawkowy, niewydolność serca. Warto wiedzieć, że przełom tarczycowy, podobnie jak pozostałe dwa wymienione, jest stanem zagrażającym życiu pacjentki.
Należy również wiedzieć, że u pacjentki już po urodzeniu dziecka może wystąpić tak zwane poporodowe zapalenie tarczycy - może ono przebiegać zarówno pod postacią nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy (podobnie jak w przypadku nadczynności tarczycy, można w razie wątpliwości wykonać
test na tarczycę). Dlatego każda kobieta powinna bacznie przyglądać się nie tylko zdrowiu noworodka, ale również swojemu, a razie wystąpienia objawów niepokojących, natychmiast zwrócić po pomoc do lekarza.
Leczenie nadczynności tarczycy
W zależności od indywidualnej sytuacji pacjenta,
w leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się:
- leczenie chirurgiczne - częściowe lub całościowe usunięcie tarczycy. Należy jednak pamiętać, że nowoczesne leczenie jodem promieniotwórczym pozwoliło zredukować ilość zabiegów wykonywanych w ramach leczenia chirurgicznego, jest ono stosowane z wyboru zwłaszcza w grupie pacjentów z rakiem tarczycy;
- leczenie jodem - w leczeniu jodem promieniotwórczym stosuje się kapsułki wypełnione tym pierwiastkiem. Jod wychwytywany jest przez komórki tarczycy, co powoduje obniżenie ich aktywności i w konsekwencji obniża produkcję hormonów tarczycy;
- leczenie farmakologiczne z zastosowaniem beta - blokerów lub tyreostatyków (to grupa leków stosowanych w celu hamowania syntezy i wydzielania tyroksyny);
- leczenie wspomagające głównie dla zachowania prawidłowej pracy układu krążenia.
Ważnym elementem leczenia nadczynności tarczycy jest dieta. Chory powinien ściśle przestrzegać kilku wskazówek, do których należą:
- spożywanie pokarmów bogatych w witaminy A, B1 i C,
- spożywanie pokarmów obfitujących w białko - jaja, chude mięso, ryby, mleko i warzywa,
- spożywanie dań lekkostrawnych, gotowanych lub pieczonych.
Zdecydowanie
unikać należy natomiast:
- soli,
- napojów z kofeiną,
- ciężkostrawnych, tłustych i smażonych potraw.
Możliwe konsekwencje zaniechania leczenia
Podobnie jak w przypadku innych chorób, także leczenie nadczynności tarczycy należy rozpocząć najszybciej jak to możliwe, niezależnie od jej przyczyny.
Nadczynność tarczycy może bowiem prowadzić do poważnych konsekwencji, a nawet stanu zagrożenia życia:
- zaburzeń rytmu serca,
- niewydolności serca,
- przełomu tarczycy,
- osteoporozy.
Należy pamiętać, że prawidłowo ustalone leczenie może poprawić komfort i bezpieczeństwo życia pacjenta lub, w zależności od przyczyny wystąpienia, nawet prowadzić do całkowitego wyleczenia. Nieleczona, przerodzi się w
ciężką nadczynność tarczycy zagrażającą życiu. Leczenie zawsze wymaga ścisłej kontroli lekarskiej i regularnego przyjmowania leków zapisanych przez niego.
Inne choroby tarczycy
Do innych chorób tarczycy należą:- niedoczynność tarczycy,
- podostre zapalenie tarczycy,
- wole, czyli powiększenie tarczycy,
- guzki tarczycy,
- nowotwory tarczycy.
Podsumowanie
Hormony tarczycy odgrywają w organizmie człowieka niezwykle ważną rolę, regulując istotne funkcje życiowe poprzez wpływ na działanie innych układów i narządów. Chora tarczyca nie jest w stanie spełniać swojej roli prawidłowo, dlatego też zawsze przy stwierdzeniu objawów nadczynności tarczycy należy niezwłocznie udać się do lekarza.