Rozdrażnienie, zawroty głowy, nadmierne wypadanie włosów, bladość skóry... to tylko niektóre objawy świadczące o tym, że możesz mieć niedobór żelaza. Czasami wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego utrudniają leki, innym razem winna jest nasza dieta, ale nie tylko! Problem niedoboru żelaza może spotkać także szczególne grupy osób. Jakie? Sprawdź koniecznie i dowiedz się, jak temu zaradzić!
Rola żelaza w organizmie
Żelazo w organizmie ludzkim występuje w ilości około
3 gramów i jest niezbędnym składnikiem prawidłowego przebiegu ważnych procesów biologicznych. Substancja ta jest potrzebna
do produkcji hemoglobiny. Bez żelaza nie byłoby możliwe także
transportowanie tlenu z płuc do komórek organizmu. Chroni ono nasze komórki przed stresem oksydacyjnym i
bierze udział pośredni w syntezie m.in. hormonów tarczycowych. Pomaga organizmowi
zwalczać wirusy i bakterie, bierze udział w syntezie DNA i wpływa na
metabolizm cholesterolu. To także składnik enzymów uczestniczących w metabolizmie Mb (białko globularne, które pomaga magazynować tlen w mięśniach). Żelazo jest
magazynowane przez naszą śledzionę i wątrobę. Znajduje się ono także w szpiku kostnym.
Przyczyny niedoboru żelaza
Żelazo tracimy
na skutek krwawień np. z przewodu pokarmowego (wrzody żołądka), dróg moczowych czy układu oddechowego. Na utratę tego pierwiastka mają wpływ także
obfite miesiączki. Niski poziom żelaza wystąpić może u młodzieży, u której
zapotrzebowanie się zwiększa szczególnie w okresie dojrzewania. Większe zapotrzebowanie na żelazo występuje także
w czasie ciąży i w okresie karmienia piersią.
Niedobór żelaza może wynikać również ze
źle zbilansowanej diety, inną przyczyną są
choroby przewodu pokarmowego, które powodują zaburzenia wchłaniania, takie jak stan zapalny żołądka czy infekcja bakteryjna Helicobacter Pylori, celiakia i przeprowadzone zabiegi chirurgiczne w obrębie układu pokarmowego.
Właściwe przyswajanie żelaza mogą
hamować też niektóre leki, m.in. te stosowane w leczeniu zgagi. Ponadto
regularne oddawanie krwi powoduje zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek, dlatego jeżeli jesteś dawcą krwi, szczególnie zadbaj o odpowiednią podaż żelaza.
Objawy niedoboru żelaza
Niedobory żelaza nie zawsze są jednak widoczne od razu, dlatego czasami ciężko jest je samodzielnie rozpoznać, szczególnie na początkowym ich etapie.
Pierwszym z nich jest
przedutajony niedobór żelaza. W tym czasie rezerwy żelaza w organizmie zaczynają się wyczerpywać, jednak jest ich jeszcze na tyle, by móc utrzymać prawidłowy jego poziom we krwi. Zmiany natomiast będziemy widzieć, przeprowadzając badania krwi, w których zauważymy już stopniowe obniżanie się ferrytyny.
Kolejnym etapem jest
utajony niedobór żelaza. Rezerwy żelaza na tym etapie są już wyczerpane, a nasze komórki nie są już odpowiednio zaopatrywane.
Jawny niedobór żelaza z kolei jest już stanem, gdy u chorego diagnozuje się niedokrwistość. Na skutek niedoboru żelaza nasze narządy nie działają prawidłowo, możliwe są dysfunkcje oraz gama objawów alarmujących o tym, że z naszym organizmem dzieje się coś niedobrego.
Do objawów niedoboru żelaza w organizmie, możemy zaliczyć:
- zmniejszenie odporności,
- bladość skóry i błon śluzowych,
- bóle stawów,
- ból głowy,
- ogólne osłabienie organizmu,
- zawroty głowy,
- zajady,
- suchą skórę,
- łamliwość włosów i paznokci,
- wypadanie włosów,
- zmiany na płytkach paznokci i wiele innych.
Z powodu niedoboru żelaza mogą wystąpić także
zaburzenia świadomości, duszności, zaburzenia rytmu serca czy kołatanie serca. Niedokrwistość z niedoboru żelaza, która nie jest leczona, może także w niektórych przypadkach zagrażać naszemu życiu.
Skutki niedoborów żelaza
Jeżeli niedobory nie są duże i nie doprowadziły jeszcze do niedokrwistości, można je uzupełnić za pomocą zbilansowanej diety. W przypadku anemii potrzebna jest już suplementacja. Nieleczona niedokrwistość wpływa na wszystkie aspekty naszego życia. Charakterystycznym skutkiem niedokrwistości z niedoboru żelaza jest
zmniejszone stężenie hemoglobiny we krwi lub zbyt mała liczba erytrocytów (krwinek czerwonych), przez co utrudniony jest transport tlenu przez naczynia krwionośne do komórek oraz dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
W wynikach badań pacjentów obserwujemy nie tylko niski poziom czerwonych ciałek krwi i niewystarczający poziom hemoglobiny, ale także
obniżoną ilość białka, które magazynuje żelazo (ferrytyny) i zbyt
małe stężenie samego żelaza.
Niedokrwistość wywołana niedoborem żelaza
Niedokrwistość może być wywołana niedoborem żelaza, może towarzyszyć chorobom przewlekłym, wywołuje ją także niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego (niedokrwistość megaloblastyczna). Ponadto wyróżniamy także niedokrwistość hemolityczną, syderoblastyczną i aplastyczną. Znaczna utrata krwi również może być powodem niedokrwistości.
Wspólne objawy dla wszystkich rodzajów niedokrwistości to osłabienie, zawroty i ból głowy, duszności, zaburzenia rytmu serca i blade błony śluzowe.
Kiedy możemy jednak mówić o niedokrwistości z niedoboru żelaza? Wówczas, gdy dodatkowo
osłabione są nasze włosy, skóra jest przesuszona, a na paznokciach pojawiają się prążki i rowki. U niektórych pacjentów zaobserwowano także ból i pieczenie języka oraz niecodzienne łaknienie np. na kredę lub glinę.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszym rodzajem niedokrwistości. W Europie cierpi na nią ok. 10 procent kobiet oraz 4 procent mężczyzn. Według szacunków to problem ok. 40 procent dzieci do drugiego roku życia, a w tym ok. 60 procent dzieci, których warunki życia są nieodpowiednie.
Domowy sposób na sprawdzenie niedoboru żelaza?
W warunkach domowych możemy wykonać test immunodiagnostyczny na niedobór ferrytyny (białka magazynującego żelazo), np.
Test na niedobór żelaza we krwi Ferri-Check.
Test ten używany jest przez profesjonalistów, a jego zgodność to aż 98 procent! Wystarczy tylko postępować zgodnie ze wskazówkami zawartymi w ulotce, a po upływie ok. 10 minut uzyskamy wynik.
Wynik pozytywny oznacza, iż mamy zbyt niskie stężenie ferrytyny i możliwy jest u nas niedobór żelaza.Jeżeli podejrzewamy u siebie problem z nieprawidłowym wchłanianiem żelaza w przewodzie pokarmowym, nasz test domowy wyszedł dodatni lub zaobserwujemy objawy niedokrwistości, koniecznie
udajmy się do lekarza POZ. Specjalista przeprowadzi z nami wywiad i skieruje nas na badania krwi, które pozwolą rozpoznać anemię lub nawet niewielkie ubytki żelaza. Dzięki odpowiedniej diagnostyce, szybko uzupełnimy zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek.
Leczenie niedoboru żelaza
Niewielkie niedobory możemy uzupełnić za pomocą diety. Najwięcej żelaza znajduje się w mięsie.
Warto więc spożywać takie produkty jak:
- czerwone mięso,
- przetwory mięsne dobrej jakości (wędlina, kaszanka, pasztet),
- podroby (wątróbka),
- jajka,
- ryby.
Oprócz produktów pochodzenia zwierzęcego warto do diety wprowadzić produkty zbożowe i roślinne bogate w żelazo, a także warzywa i owoce.
Dobrze sprawdzą się:
- morele,
- suszone śliwki,
- jabłka,
- maliny,
- czarne porzeczki,
- poziomki,
- natka pietruszki,
- pokrzywa,
- soja,
- fasola pinto i inne nasiona roślin strączkowych,
- buraki,
- brokuł,
- kakao,
- nasiona dyni i słonecznika,
- pieczywo pełnoziarniste,
- otręby ryżowe i pszenne.
Aby pierwiastek był lepiej wchłaniany, warto spożywać produkty
bogate w żelazo w towarzystwie pokarmów bogatych w witaminę C. Dobrym połączeniem jest burak i cytryna czy płatki pełnoziarniste i maliny. Żelazo jest gorzej przyswajalne, jeżeli nasza dieta jest bogata w szczawiany, fosforany i fityniany.
Jeżeli po wprowadzeniu odpowiedniego jadłospisu nasze wyniki nie ulegają poprawie i nie następuje wzrost stężenia hemoglobiny, możliwe, że będzie
potrzebna suplementacja lub leczenie farmakologiczne. O tym jednak zawsze powinien decydować lekarz.
Nadmiar żelaza w organizmie?
Pamiętaj jednak, że nadmiar żelaza jest tak samo szkodliwy jak jego niedobór. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo różni się w poszczególnych okresach życia. Inne będzie dla dzieci, a inne dla dorosłych. Zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek mają kobiety, a szczególnie te będące w ciąży i te posiadające obfite miesiączki.
Jeżeli żelazo znajduje się w organizmie w zbyt dużej dawce, jesteśmy bardziej narażeni na
wystąpienie zawału serca, chorób nowotworowych, miażdżycy oraz
na uszkodzenie błon i jądra komórek. Nadmiar żelaza może wywołać
u małego dziecka poważne zatrucie.